هر ساختمانی با گذشت زمان، استحکام و مقاومت خود را از دست داده و فرسوده می‌شود. اگر این ساختمان‌های بناهایی باشند که ارزش تاریخی و فرهنگی دارند، نمی‌توان آن‌ها را بازسازی کرد. چرا که این کار نیاز به تخریب و ساختن دوباره آن بنا است. در این صورت، طراحی ساختمان از بین رفته و ارزش تاریخی خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل است که این بناها باید بازسازی و بهسازی شوند. علاوه بر بناهای تاریخی، گاهی برخی از افراد تصمیم به بازسازی یا مقاوم سازی خانه خود می‌گیرند که دچار فرسودگی شده است. اگر شما هم جزو افرادی هستید که قصد مقاوم سازی ساختمان خود را دارید، در ادامه، توضیحات کاملی درباره روش‌ها و مراحل بهسازی ساختمان به شما ارائه خواهیم داد.
منظور از مقاوم سازی ساختمان چیست؟
یکی از روش‌های بهسازی که بدون تخریب و بازسازی انجام می‌شود، مقاوم سازی می باشد. این روش یک فرایند تخصصی است که طی آن مقاومت اجزا مختلف ساختمان افزایش یافته و در برابر عوامل تخریب مقاوم شده و استحکام آن افزایش خواهد یافت. برخی از ساختمان‌ها امکان بازسازی را ندارند یا اینکه صاحب آن‌ها چنین تصمیمی ندارد. برای این منظور، مقاوم سازی، روشی بهینه و مناسب است که در دسترس افراد قرار دارد. در واقع این کار سبب جلوگیری از خسارت‌های جانی و مالی می شود. با توجه به اینکه کشور ما یک کشور زلزله خیز محسوب می‌شود، این اقدام مخصوصا در تهران از اهمیت بالایی برخوردار است.
علاوه بر زلزله، عوامل دیگری مثل کلرید‌ها و فسفات می‌توانند به مرور باعث خوردگی و تجزیه قسمت‌هایی از ساختمان شوند. با اجرای مقاوم سازی ساختمان می‌توان از سازه در برابر این عوامل ویرانگر و آسیب رسان محافظت کرد. همچنین سبب افزایش عمر آن نیز خواهد شد. بهسازی ساختمان به روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد. هر کدام از این روش‌ها مزایای خود را دارند. این اقدامات حتما باید توسط نیروی متخصص انجام شود. چون یک کار بسیار حساس بوده و سهل انگاری و عدم تجربه در آن می‌تواند سبب آسیب به ساختار ساختمان و تراشیدن هزینه‌ها کلان برای صاحب آن شود. با توجه به توضیحاتی که دادیم می‌توان گفت که مقاوم سازی یا بهسازی ساختمان، عملیاتی بسیار مهم و تاثیرگذار است که از به خطر افتادن جان انسان‌ها و همینطور هدر رفتن سرمایه جلوگیری خواهد کرد.
چرا ساختمان را مقاوم سازی کنیم؟
دلایل زیادی وجود دارد که به خاطر آن‌ها نیاز است دست به مقاوم سازی و حتی بازسازی خانه بزنیم. این دلایل سبب ضعف سازه و کاهش مقاومت آن می‌شوند. بنابراین نباید به سادگی از کنار آن‌ها بگذریم. نادیده گرفتن مواردی که در ادامه بیان می‌کنیم، خسارات غیر قابل جبرانی به ساختمان وارد می کند. پس قبل از وقوع این اتفاق ناخوشایند باید به دنبال پیشگیری از آن باشید. این موارد عبارتند از: تغییر کاربری ساختمان، خطاهای طراحی، خطاهای اجرایی و تغییرات در آیین نامه. در این بخش هر یک از این دلایل را به طور مختصر بیان می‌کنیم تا به اهمیت مقاوم سازی ساختمان پی ببرید.
۱- تغییر کاربری ساختمان
بعد از ساخت یک ساختمان، ممکن است پس از مدتی، صاحب آن عوض شود و یا انتظارات او از سازه تغییر کنید. در این صورت امکان افزایش بار روی دیوارها و پی ساختمان افزایش یابد. این موضوع می‌توانید آسیب‌های جدی به ساختمان وارد کند و در برخی موارد سبب ریزش آن شود. چون افزایش بار دیوارها، فشار ستون‌ها بر روی پی را افزایش می‌دهد. در نتیجه مقاومت ساختمان در برابر حوادث طبیعی همچون زمین لرزه به طرز چشمگیری افزایش می‌یابد. هر چند ممکن است بدون وقوع زلزله نیز ساختمان در اثر وزن بالای سقف و دیوارها، فرو بریزد. پس تغییر کاربری یکی از دلایلی است که ممکن است در پی آن ساختمان نیاز به بازسازی داشته باشد.
۲- خطاهای طراحی
خطاهای اجرایی معمولا ناشی از وجود مشکل در نقشه ساختمان است. یعنی هنگام طراحی و ترسیم نقشه، زیربنای ساختمان به طور دقیق مورد بررسی قرار نگرفته‌است. طبیعی است که با وجود چنین اشتباهی، قسمت‌های مختلف ساختمان به طور دقیق ساخته نشده و طرح نهایی ساختمان با آن چیزی که در نقشه تعیین شده است، تفاوت خواهد داشت. گاهی نیز ممکن است به علت عدم رعایت مبانی و اصول ساختمان سازی، این مشکلات رخ دهد. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی باید کار طراحی نقشه را به افراد ماهر و متخصص بسپارید. این مشکل به دلیل عدم ساخت بنای استاندارد، مقاومت ساختمان را نیز کاهش می‌دهد. بنابراین اگر خطاهای مربوط به مرحله طراحی در ساختمان شما وجود داشته باشد، باید برای مقاوم سازی ساختمان و رفع ایرادات آن اقدام کنید.
۳- خطاهای اجرایی
خطاهای اجرایی از مهمترین و رایج‌ترین دلایلی است که در صورت وجود آن‌ها ، باید به مقاوم سازی ساختمان بپردازید. البته چنین خطاهای بیشتر در ساخت سازه‌های بتنی مشاهده می‌شود. در واقع در مراحل بتن ریزی، قالب بندی، آرماتور بندی و ساخت بتن، دقت لازم به خرج داده نشده و همین سبب ساخت یک ساختمان غیر اصولی و آسیب پذیر خواهد شد. به همین دلیل است که می‌گوییم برای ساختمان سازی، باید از نیروی ماهر و پیمانکار با تجربه و متخصص استفاده کرد. علاوه بر آن باید از نظارت درست بر کار نیروی کار نیز اطمینان حاصل کنید. همچنین هنگام خرید مصالح نیز باید دقت کنید که مصالح بی‌کیفیت را خریداری و استفاده نکنید. چون استاندارد نبودن مصالح نیز می‌تواند یکی از دلایل اجرایی باشد که بعدها شما را مجبور به بهسازی ساختمان و یا بازسازی آن می‌کند.
۴- تغییرات در آیین نامه
آیین نامه ساختمان سازی شامل مجموعه قوانینی است که در هنگام ساختمان سازی باید مورد توجه قرار بگیرند. گفتنی است که در صورت عدم رعایت این قوانین ممکن است مشمول پرداخت جریمه نقدی از چند صد هزار توان تا چند میلیون تومان شوید. همچنین باید طراحی ساختمان ساخته شده را طبق قوانین آیین نامه تغییر دهید. اما این قوانین ممکن است بعد از گذشت چند سال تغییر کنند. مخصوصا قوانین مربوط به مقاوم سازی ساختمان که موضوع مورد بحث ما در این مقاله است. با ایجاد تغییر در آیین نامه ساختمان سازی باید تغییرات ذکر شده در آیین نامه را در ساختمان ایجاد کنید. حتما تا حالا متوجه شده‌اید که تغییرات آیین نامه‌ای نیز یکی دیگر از دلایلی است که باید ساختمان را مقاوم سازی کنید. این تغییرات حتی ممکن است شما را ناچار به بازسازی خانه کنند. به همین جهت باید قبل از ساختمان سازی، به قوانین آیین نامه توجه کرده و آن‌ها را به طور کامل رعایت کنید.
انواع روش های مقاوم سازی ساختمان
حالا که با دلایل مقاوم سازی ساختمان آشنا شدید، وقت آن است که روش‌های مقاوم سازی را بشناسید. در حقیقت شما به دلایل مختلفی ممکن است اقدام به مقاوم سازی و بهسازی ساختمان نمایید. با توجه به هر کدام از این دلایل، روش‌های مقاوم سازی نیز فرق می‌کند. برای مثال ممکن است تصمیم داشته باشید کاربری ساختمان را تغییر داده و یا تعداد طبقات آن را افزایش دهید. با این کار، بار موجود روی ستون‌ها و پی ساختمان نیز بیشتر می‌شود. در این مواقع باید از روشی استفاده کنید که مقاومت ساختمان را در برابر وزن طبقات ساخته شده بالا ببرد. میزان بودجه و مساحت خانه نیز یکی از عواملی است که باید با توجه به آن‌ها، یک روش مناسب را انتخاب کنید. این بخش از مقاله به بیان هر یک از روش‌ها اختصاص دارد. پس به خواندن ادامه دهید تا در انتخاب روش مقاوم سازی، بتوانید بهترین آن را انتخاب نمایید. این روش‌ها شامل المان‌های فولادی اتصالی، کوتاه کردن دهانه، پس کشیدگی، مقاوم سازی با FRP و بزرگ کردن مقطع می‌شوند.
۱- المان‌های فولادی اتصالی
االمان‌های فولادی اتصالی یکی از مواردی هستند که برای مقاوم سازی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این روش اولین بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی استفاده شد و تاثیرات آن در بهسازی ساختمان باعث رواج یافتن آن جهان شد. اولین کشوری که از این روش برای مقاوم سازی بناها استفاده کرد، کشور آلمان بود.
شیوه کار در این روش اینگونه است که قطعات فولادی را به وسیله نوعی چسب خاص به سطح بتن چسبانده و اتصال محکی را بین آن‌ها ایجاد می‌کنند با انجام این کار یک پنل کامپوزیتی محکم ایجاد می‌شود مه در برابر برش و خم شدن مقاومت بسیار بالایی دارد. برای اتصال المان‌های فولادی شامل نبشی، صفحه فولادی و یا ناودانی، علاوه بر چسب مخصوص می‌توان از روش دیگری نیز استفاده کرد. این راه استفاده از انکرهای مکانیکی لست. البته برای اتصال بهتر می‌توانید، چسب و انکرهای مکانیکی را با هم استفاده نمایید.
۲- کوتاه کردن دهانه
کوتاه کردن دهانه نیز روشی کاربردی است که برای مقاوم سازی ساختمان مناسب است. همانطور که از نام آن پیداست، در این روش باید دهانه سازه و قسمت‌های اضافی را کوتاه و برش دهید تا فشار موجود بر روی دیوارها و پی ساختمان کاهش یابد. برای این کار باید چند تکیه‌گاه که معمولا از جنس فولاد هستند را در زیر اجزای ساختمان نصب کنید. هر چند برخی از سازه‌های بتنی نیز استفاده می‌کنند. کار نصب این پایه‌ها آسان بوده و می‌توان از انکرهای شیمیایی برای اتصال آن‌ها بهره برد.
برای کوتاه کردن دهانه باید سازه را به نحوی که گفتیم مقاوم سازی کنید. وقتی تگیه‌گاه‌ها در وسط اجزای سازه قرار بگیرند، کوتاه کردن دهانه امکان پذیر می‌شود. البته باید بدانید که با انجام این کار فضای ساختمان تا حدی کوچک خواهد شد. این مشکل را می‌توان یکی از معایب کوتاه کردن دهانه به شمار آورد.
۳- پس کشیدگی
پس کشیدگی از جمله گزینه‌هایی است که پیش روی شما قرار دارد. این روش برای بالا بردن مقاومت سازه در برابر برش و خم شدگی به کار گرفته می‌شود. جالب است بدانید که بیش از ۷۰ سال از زمان رواج این روش در مقاوم سازی و بهسازی ساختمان می‌گذرد. این روش با انتقال نیروهای خارجی به داخل سازه مقاومت آن را افزایش می‌دهد. برای این کار معمولا از کابل‌های فولادی استفاده می‌کنند. در حقیقت با ایجاد تنش در این کابل‌ها، نیرویی ایجاد می‌شود که استقامت اجزای مختلف ساختمان در برابر عواملی همچون زلزله و تخریب را بالا می‌برد. برای اینکه نیروی‌های پس کشیدگی به صورت یکنواخت در همه قسمت‌های سازه منتشر شوند باید همه شکاف‌ها را با چسب پر کرده و قسمت‌های خالی پر شوند.
۴- مقاوم سازی ساختمان با FRP
در این روش از مقاوم سازی، الیاف FRP در افزایش استحکام و مقاومت ساختمان به کار می‌روند. این الیاف در عین وزن کم، مقاومت بسیار بالایی دارند. برای تسلیح اجزای ساختمان می‌توان از اشکال مختلفی از این الیاف شامل میله‌ها، لمینت و ورقه‌های نازک استفاده نمود. برای اطمینان از کارایی مناسب این سیستم باید اتصال خوبی بین آن با بتن ایجاد کرد. برای این منظور، می‌توان از چسب‌های مختلف و همینطور انگر‌عای شیمیایی بهره برد. لازم به ذکر است که الیاف FRP قبلا در صنایعی مثل خودروسازی و دستگاه‌های ورزشی به کار گرفته و آزمایش شده‌اند. بنابراین می‌توان گفت که این الیاف با مقاومتی که دارند، یک سیستم بسیار عالی برای مقاوم سازی هستند. علاوه بر اینها، این الیاف، به آسانی نصب شده و هزینه مناسبی دارند.
۵- استفاده از دیوار برشی
دیوار برشی یکی از روش‌های مقاوم سازی است که می‌توان از آن در افزایش مقاومت و عمر سازه‌های فولادی و بتنی استفاده کرد. این روش می‌تواند ظرفیت باربری سازه را تا حد زیادی افزایش دهد. در این روش دیوارهای از پیش ساخته باید در در محل تعیین شده نصب شوند. این دیوارها دارای حجم زیادی هستند. حجم بالای دیوارها مقاومت و سختی آن‌ها را نیز افزایش می‌دهد. همچنین سازه را در مقابل نیروهای وارده از دیوارهای مجاور نیز مقاوم خواهد کرد. روش دیوار برشی برای مقاوم سازی ساختمان‌هایی به کار می‌رود که وزن سازه‌ای آن‌ها کمتر است. چرا که این دیوارها وزن زیادی دارند و در زمان زلزله با افزایش فشار بر روی پی ساختمان می‌تواند باعث فرو ریختن آن شود. بنابراین باید قبل از استفاده از این روش، به نکات ایمنی آن توجه کنید
۶- ژاکت بتنی
از ژاکت بتنی، می‌توان برای افزایش مقاومت سازه‌های بتنی استفاده کرد. این سیستم مقاومت خوبی در برابر فشار و برش از خود نشان می‌دهد. با استفاده از آن، ظرفیت باربری سازه بیشتر خواهد شد. یکی دیگر از مزایای ژاکت بتنی امکان شکل دهی به آن است. شما می‌توانید این سازه‌ها را در ابعاد و شکل‌های گوناگون تهیه کنید.
البته این سیستم معایبی نیز دارد. یکی از معایب ژاکت بتنی، افزایش وزن سازه به علت سنگینی بتن است. اگر از این سیستم برای بهسازی ساختمان استفاده کنید نیاز به قالب بندی و خواهید داشت. به علاوه هزینه استفاده از سیستم ژاکت بتنی بالا است و می‌تواند سبب آسیب دیدن سازه شود.
در مقاوم سازی چه بخش های بهسازی می شوند؟
در مقاوم سازی، بخش‌های مختلفی از ساختمان بهسازی می‌شوند. مقاوم سازی هر یک از این قسمت‌ها، تاثیراتی در استحکام ساختمان دارد. به طوری که این موضوع را می‌توانید به وضوح در ساختمان مقاوم سازی شده مشاهده کنید. این بخش‌ها شامل تیرها، اتصالات ساختمان، دیوارها، سقف و ستون‌ها می‌شود. در این بخش درباره مزایای مقاوم سازی هر کدام از این بخش‌های ساختمان با شما صحبت می‌کنیم.
۱- مقاوم سازی تیرها
تیرها وظیفه انتقال فشارهای وارده در اثر حوادث مختلف مثل زلزله، به ستون‌ها را به عهده دارند. در واقع هنگام وقوع حوادث طبیعی همچون زلزله باید از آسیب دیدگی تیرها جلوگیری و فشار اصلی بر روی ستون‌ها قرار بگیرد. مقاوم سازی تیرها باعث مقاومت بیشتر آن‌ها و انتقال درست نیرو به ستون‌ها می‌شود. در نتیجه مقاومت سازه در برابر فشار افزایش خواهد یافت.
۲- مقاوم سازی اتصالات
مقاوم سازی اتصالات ساختمان نیز یکی از بخش‌های مهمی است که باید به آن توجه کافی را داشته باشید. محکم بودن اتصالات مقاومت ساختمان در برابر فشار وارده را به طور غیر قابل انکاری بالا می‌برد. برای انجام مقاوم سازی اتصالات می‌توانید از مواردی مثل ژاکت بتنی، ژاکت فولادی و ورق کامپوزیت پلیمری بهره ببرید.
۳- مقاوم سازی دیوارها
دیوارها از اجزای حساس ساختمان هستند. چرا که نقش زیادی در انتقال نیروی سقف و ستون‌ها به پی ساختمان و افزایش مقاومت آن دارند. بنابراین افزایش مقاومت دیوارها یکی از موارد مهمی است که در مقاوم سازی ساختمان باید صورت بگیرد. این کار به روش‌های گوناگونی انجام می‌شود. روش‌هایی مثل استفاده از روکش بتنی، استفاده از ورق.های فولادی و …
۴- مقاوم سازی سقف
سقف نیز باید از نظر مقاومت مورد بررسی قرار بگیرد. کاهش وزن سقف می‌تواند مقاومت همه بخش‌های ساختمان را انجام دهد. مقاوم سازی ساختمان در قسمت سقف با بهره‌وری از روش‌هایی ماننداستفاده از ورق‌های فولادی و الیاف FRP انجام می‌گیرد.
۵- مقاوم سازی ستون‌ها
مقاوم سازی ستون‌عا آخرین بخشی است که در بهسازی ساختمان، مورد توجه قرار دارد. این بخش باید از مقاومت خوبی در برابر خمیدگی و برش برخوردار باشد. در این صورت قابلیت مهار فشار در زمان حوادث، افزایش می‌یابد. در واقع مقاوم سازی ستون‌ها روی افزایش مقاومت بتن و دیگر مصالح به کار رفته در ساخت ساختمان نیز تاثیر گذار است.
تخمین قیمت مقاوم سازی ساختمان چقدر است؟
قیمت بازسازی ساختمان از عوامل مهمی است که در هنگام انتخاب روش مقاومت سازی، می‌تواند تاثیر زیادی روی افراد بگذارد. به طوری که ممکن است از انتخاب برخی روش‌ها به علت هزینه بالا، خودداری کنند.
تعیین قیمت بهسازی ساختمان به همین سادگی نیست. ابتدا باید لیستی از بخش‌هایی که نیاز به مقاوم سازی دارند، تهیه کنید. بعد با برآورد هزینه هر کدام از این بخش‌ها ، هزینه نهایی را محاسبه نمایید. عواملی همچون عمر ساختمان، حجم بخش‌های نیازمند مقاوم سازی و میزان دستمزدی که پیمانکاران مختلف تعیین می‌کنند، می‌تواند روی قیمت تاثیر بگذارند.
سوالات متداول
حالا که به پایان این مقاله رسیدیم، قصد داریم چند مورد از سوالاتی که معمولا افراد درباره بهسازی ساختمان می‌پرسند را بیان کرده و به آن‌ها جواب بدهیم.
۱- مقاوم سازی ساختمان بهتر است یا بازسازی ساختمان؟
اگر ساختمان را بازسازی کنید و همه اصول مقاوم سازی را در آن اجرا کنید، می‌توانید یک ساختمان مقاوم و استاندارد داشته باشید. اما از آن‌جایی که بازسازی آن هزینه زیادی دارد، بهتر است به صورت جداگانه بخش‌هایی را که نیازمند مقاوم سازی هستند را مقاوم کنید. با این کار در هرینه‌های شما صرفه جویی خواهد شد.
۲- ارزان‌ترین روش مقاوم سازی ساختمان کدام است؟
کوتاه کردن دهانه ساختمان و همینطور استفاده از دیوار برشی، دو روش ارزان مقاوم سازی هستند. اما شما باید روشی را انتخاب کنید که نیاز‌های‌تان را برطرف کند.
۳- مقاوم سازی ساختمان برای چه نوع بناهایی کاربرد دارد؟
این فرایند قبلا بیشتر برای بناهای تاریخی انحام می‌گرفت. چون اگر به هر دلیلی تخریب شوند دیگر ارزش تاریخی خود را از دست می‌دهند. اما امروزه با توجه به زلزله خیز بودن کشور ایران، باید مقاوم سازی همه ساختمان‌ها را جدی گرفت.
بدون دیدگاه